Temiz ajan, söndürme işleminde kullanılan sıvı, gaz ve / veya ürüne verilen addır. Temiz ajan ifadesi, tasarım standartlarında yer alan hesaplama formulü kullanılarak, doğru ve yeterli konsantrasyon oluşturacak ajan miktarı hesaplandığında ortamdaki oksijenin canlı hayatı destekleyecek seviyede kalmaya devam ettiği söndürme maddesine denir.

Aynı korunacak alanda, aynı yangın sınıfı için söndürme sağlayabilecek FM-200 ve NOVEC 1230 miktarı farklıdır. Söndürme sağlayabilecek temiz ajan miktarları, tasarım standartlarında yer almaktadır. Canlı hayatı olumsuz etkilemeye başlayan söndürme ajanı miktarları, söndürme sağlayabilecek miktarların oldukça üzerindedir.

FM-200™ yangın söndürme ajanının moleküler formülü CF3CHFCF3, kimyasal adı 1,1,1,2,3,3,3 - Heptafloropropan ve ASHRAE tanımı HFC227ea’dır.

- Ozon tüketme potansiyeli (ODP) sıfırdır.

- Küresel ısınma potansiyeli (GWP) neredeyse görmezden gelinecek kadar düşüktür.

- Atmosferik ömrü 34,2 yıldır.

FM-200® gibi hidroflorokarbonlar (HFC’ler), küresel ısınma potansiyelleri ve atmosfer ömürleri daha uzun olduğu için çoğu ülkede NOVEC 1230 söndürme ajanı tercih edilmektedir. Bu sebepledir ki, HFC’ler, Montreal Protokolü ve Avrupa F-Gaz Yönetmeliği kapsamında azaltıma tabi tutulmuş ve kullanıcıları HFC’lerin yerine bir alternatif aramaya sevk etmiştir.

NOVEC 1230 yangın söndürme ajanının moleküler formülü CF3CF2C(O)CF(CF3)2, kimyasal adı Dodecafluoro-2-methlypentan-3-one ve ASHRAE tanımı FK 5112’dır.

- Ozon tüketme potansiyeli (ODP) sıfırdır.

- Küresel ısınma potansiyeli (GWP) neredeyse görmezden gelinecek kadar düşüktür.

- Atmosferik ömrü 5 gündür.

FM-200 ve NOVEC 1230 Söndürme Sistemleri 25 bar, 42 bar, 50 bar ve 70 bar çalışma basınçlarında tanımlıdır.

Inert Gazlı Söndürme Sistemleri 200 bar ve 300 bar çalışma basınçlarında tanımlıdır.

Davlumbaz ve Pano içi Söndürme Sistemleri 17 bar çalışma basıncında tanımlıdır.

Sistem tüplerine, ilgili söndürme ajanı dolumu yapıldıktan sonra, tüpler kuru azot ile basınçlandırılır.

Basınçlandırma işlemi, söndürme ajanının tüp içerisinde homojen olarak dağılımını ve boşalma esnasında borulama tesisatı içerisinde itilmesini sağlamaktadır.

Belirtilen çalışma basınçları, borulama tesisatı içerisinde, fittings bağlantı noktalarında ve nozullarda aşamalı olarak düşmekte olup, mahal içerisinde oluşan basınç değildir.

Söndürme sistemlerinin tasarlandığı çalışma basıncı, tüpün üzerine yapıştırılmış olan "Sistem Tanıtım Etiketi" üzerinde mutlaka belirtilmiş olmalıdır. Sistem tanıtım etiketi, söndürme ajanı miktarı, sistemin çalışma basıncı ve dolum tarihi gibi detayları içermelidir.

Tüpün vanası üzerinde yer alan manometrede, "Sistem Tanıtım Etiketi" üzerinde yer alan çalışma basıncının okunuyor olması gerekir. Ortam koşullarına (sıcaklık ve diğer ortam koşulları) bağlı olarak, çalışma basıncında %10 oranında basınç artış veya azalışı gözlemlenmesi normal karşılanır. Artış veya azalışın bu değerlerin üzerinde olması, kontrollü takip gerektirir.

Tüp vanası üzerinde takılı manometrelerin "Düşük Basınç Şalterli" olması durumunda, basınç düşüşünün %10 'dan daha fazla olması durumunda uyarı alarmı alınır.

Kendinden basınçlı Karbondioksit gazı, ortam koşullarından anlık olarak etkilenir. Karbondioksit gaz basıncı, ortam sıcaklığının artması ile artar, düşmesi ile düşer. Bu sebeple, karbondioksit gazı ile söndürme yapan sistemlerin "doluluk" bilgisi, manometre üzerinden kontrol edilmemektedir. Ağırlık ve tartı kontrolleri gibi mekanik mekanizma ve uygulamalar kullanılmaktadır.

Sistem tüpleri koruduğu odanın dışında, oda kapısına en yakın ve mimari olarak uygun yere yerleştirilir. Tüp üzerindeki valfe ait aktivatörler vasıtası ile sistemi manüel çalıştırmak mümkündür. Bu sebep ile, koruduğu odada gerekli kontroller yapılarak, sistem algılama ve yangın senaryosundan bağımsız olarak da manüel çalıştırılabilmelidir.

Sistem tüplerinin, üçüncü kişilerin müdahalesine açık alanlarda kalmaması veya yeterli alan bulunmaması gibi özel sebeplerden ötürü, koruduğu odanın içerisine yerleştirilmesi de gerekebilir.

Sistem tüpleri üzerinde yer alan vanalardan nozullara kadar olan borulama tesisatı, çeşitli kurallara tabi olarak projelenir. Söndürme sistemlerinin kurulmasındaki temel amaç, sönecek mahalde istenen sürede, istenen konsantrasyonu yaratmaktır. Sistem tüplerinin yerleri, borulama tesisatı uzunlukları ve fittings kullanımı hidrolik hesap yazılımı ile kontrol edilerek belirlenebilir. Bazı durumlarda sistem tüpleri alt veya üst katta uygun görülen mahallere yerleştirilebilir, fakat bu durum yaygın bir uygulama değildir.

Sistem tüpleri, korunan mahale eş klimatize ortamda bulunmalıdır. Sistem tüpleri, vana ve aktivatörler, atmosferik koşullardan etkilenmeyecek mahallerde ve bina içlerinde konumlanmalıdır. Algılama sistemi ekipmanları, özel durumlarda bina dışında montajlanabilir. Bu durumlarda elektronik ekipmanların en az IP65 koruma sınıfında bir muhafaza panosu içerisinde montajlanması gereklidir.

Panellerin ve ana kartların sorunsuz çalışabilmesi ve sürdürülebilir hizmet sağlayabilmesi için, devreye alım yapılırken, 220 V enerji besleme hattı; kesisntisiz güç kaynağından münferit bir sigorta ile 3*2.5mm2 NHXMH FE180 kalite kablo ile işveren / altyapı / otomasyon grubu tarafından sağlanır.

Söndürmeyi başlatmak için sadece korunan mahale münferit konvansiyonel algılama sistemi kurulması gerekir. Konvansiyonel algılama panelinde söndürme çıkışı rölesi bulunur. Yangın tipine uygun konvansiyonel algılama dedektörleri kurularak, bu dedektörlerden algılanan yangın ile söndürme sisteminin elektrik aktivatörüne tetikleme yapılır. Sadece bu yöntem ile söndürme sistemi otomatik olarak başlatılabilir.

Kurulum yapılacak mahal için, önceden proje üzerinde tüp yerleşimi, panel yerleşimi ve borulama tesisatları izometrisi teyitleşilmiş olmalıdır. Kurulumun gerçekleştirilebilmesi için:

1. Projede gösterilen panel yerine, UPS'ten 220 V - 3*2.5mm2 NHXMH FE180 kalite Enerji Besleme kablosu çekilmiş ve enerji verilebilir olmalıdır.

2. Var ise, yüksek döşeme, asma tavan imalatları tamamlanmış olmalıdır.

3. Montaj ile beraber sistemin devreye alınarak teslim edilmesine engel bir inşai husus kalmamış olmalıdır.

Borulama tesisatı valf çıkışından, nozullara kadar kurulur. Kurulan tesisatın valf çıkışı bağlantısı, tüpten ayrılarak, tesisatın sonundaki nozul uçları körlenir. Bu şekilde önü açık olmayan tesisat 3 bar kuru azot ile basınçlandırılır ve 10 dakika boyunca, tesisatta oluşabilecek basınç kayıpları gözlenir. Oluşabilecek basınç kayıpları %10 seviyesine kadar tolere edilebilir.

Söndürme sistemi tüpü ve sistemin borulama tesisatının komple korunan mahal içerisinde konumlanabildiği kurulumlarda, boru sızdırmazlık testi koşulu aranmaz. Borulama tesisatı valf çıkışından, nozullara kadar kurulur. Kurulan tesisatın valf çıkışı bağlantısı, tüpten ayrılarak, tesisatın sonundaki nozul uçları körlenir. Bu şekilde önü açık olmayan tesisat 3 bar kuru azot ile basınçlandırılır ve 10 dakika boyunca, tesisatta oluşabilecek basınç kayıpları gözlenir. Oluşabilecek basınç kayıpları %10 seviyesine kadar tolere edilebilir.

Söndürme sistemi tüpü ve sistemin borulama tesisatının komple korunan mahal içerisinde konumlanabildiği kurulumlarda, boru sızdırmazlık testi koşulu aranmaz.

Oda Sızdırmazlık Testi korunan mahaldeki gazlı söndürme sistemi devreye girdiğinde, söndürücü gazın oda içerisinde istenen konsantrasyonda ne kadar süre boyunca kalabileceğini test eder. FM-200, NOVEC 1230 ve Inert Gazlı Söndürme Sistemleri, korunacak mahalin sızdırmaz hacmini "komple doldurma" methodu ile tasarlandığı için, bu mahallerde söndürme için "Oda Sızdırmazlığı" ön koşulu aranır.

Oda Sızdırmazlık Testi başarısız sonuçlanan mahaller için; yükseltilmiş döşeme, asma tavan, elektrik kablo ve tavaları, klima ve havalandırma ekipmanları bağlantıları, mahale ait elektrik ve mekanik ekipmanların mahale giriş ve çıkış yapan bağlantı noktaları gözle kontrol edilerek, tüm mimari açıklıklar yangın izolasyonu sağlayacak malzeme ve/ veya yangın durdurucu uygulamalar ile kapatılmalıdır.

İlgili uygulamaların inşai olarak tamamlanmasından sonra, testten geçmeyen mahallerde aynı prosedür uygulanarak tekrar Oda Sızdırmazlık Testi gerçekleştirilir.

Bazı mahallerin kullanım sebebi ve / veya mimari yapısı, sızdırmazlık sağlanmaya uygun değildir. (ör.: Trafo, Jeneratör, Elektrik Altyapı odaları ve bazı özel depo alanları…) Bu durumlarda Karbondioksit Gazlı Söndürme Sistemleri tasarlanır ve kurulur. NFPA 2001 tasarım kriterlerinde yer alan "Extended Discharge" methodu uygulanarak, açık alanlardan kaçacak gaz miktarı hesaplanır. Kaçacak gaz miktarı, söndürme sistemi kapasitesine ilave edilerek, mahalde istenen söndürme konsantrasyonu sağlanır. Temiz ajanlı söndürme sistemleri bu uygulamalardan muaftır.

Kurulan söndürme ve algılama sistemlerinin her altı (6) ayda en az bir (1) defa olmak üzere periyodik bakım ve kontrollerinin yapılması tavsiye edilir. Periyodik bakım ve kontroller sistemin boşaltma denemesi yapılmaksızın, tüm ekipmanların çalışırlığını kontrol eder. Periyodik bakımlarda, sistemlerin kurulduğu günkü gibi çalışır durumda olduğu, korunan mahalin yangın sınıfı ve özelliklerini korur durumda olduğu ve var ise, arıza ve hatalara müdahaleler sağlanır.

• Dikişsiz Çelik Çekme Gaz Tüpleri,

• Dikişsiz Alüminyum Alaşımlı Gaz Tüpleri,

• Asetilen Tüpleri,

• Dikişli Karbon Çelik Gaz Tüpleri,

• Kompozit Gaz Tüplerine

hidrostatik test yapılır.

Tüplerin, korozyon ve malzeme yapısını da kontrol etmeye yarayan bu testler, tüp gövdesinin çap ölçümü, basınç altında genişleyen çap ölçümü ve basınç tahliyesinden sonraki çap ölçümü farklarını kontrol eder. Gerçekleşen çap ölçümlerinin uygun toleranslar içerisinde olup olmadığı kontrol edilir. Bu testler sadece,

• Üretim standardı,

• Et Kalınlığı,

• Ağırlığı,

• Hacmi,

• Test Basıncı,

• Çalışma Basıncı

markalanmış olan P.E.D. Ve T.P.E.D. Uygunlukları markalı tüplerde gerçekleştirilir.

Hidrostatik testler, tıpkı dolum ve diğer tüm sistem hazırlığı işlemleri gibi, tesisimizde gerçekleştirilmektedir.

İşletme sahasında basınç altında ve dolu bulunan tüpler, boşaltmaya yarayacak aktivatörlerin demontajı sonrasında, valf koruma kapakları takılarak güvenli şekilde tesisimize sevk edilir. İçerisindeki gaz güvenli şekilde tahliye edildikten sonra, tesisimizde hidrostatik teste girmeye uygun olan tüplerin kontrolleri, testleri, yeniden dolumları ve sahaya sevk ile montajları programlanır.

Basınç altında ve işletme sahasında hizmet vermekte olan tüplere, saha koşullarında hiç bir müdahalede bulunulmamalıdır.

Tüm Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri'mizde kullanılan:

Dikişsiz Çelik Çekme Gaz Tüpleri ISO 9809-1 imalat standardında üretilmiş olup, imalat tarihinden itibaren her on (10) yılda bir (1),

SAFEGUARD Davlumbaz Söndürme ve FIRELORDS Pano İçi Söndürme Sistemleri'mizde kullanılan:

Dikişli Karbon Çelik ve Paslanmaz Çelik Gaz Tüpleri EN 3-8 imalat standardında üretilmiş olup, imalat tarihinden itibaren her beş (5) yılda bir (1) gerçekleştirilir.

Gazlı söndürme sistemlerinde teklif hazırlamak için öncelikle sistem kapasitesi hesaplanmalıdır. Bunun için var ise, mahalin güncel mimari projesi ve yükseklik bilgileri için kesit projeleri gereklidir. Karbondioksitli söndürme sistemleri tasarlanması için ek olarak, mahaldeki açıklıkların en, boy ve tavana olan yükseklikleri ayrıca bildirilmelidir.

Sadece altında pişirme ekipmanları bulunan davlumbazlarda söndürme sistemi kurulmaktadır. Davlumbaz tipi (ada veya duvar tip), davlumbazın filtre uzunluğu, baca bağlantı adedi, altındaki pişirme ekipmanları ve adetleri sistem kapasitesinin hesaplanmasını sağlamaktadır.

Sistem kurulacak panonun içten içe en, derinlik ve yükseklik ölçüleri sağlanmalıdır. Her pano münferit bir pano içi söndürme sistemi ile korunmaktadır.

Sistem kurulacak tezgahın içten içe en, derinlik ve yükseklik ölçüleri sağlanmalıdır. Her tezgah münferit bir tezgah içi söndürme sistemi ile korunmaktadır.